Τα τελευταία χρόνια, η αυτορρύθμιση (αλλιώς, ο αυτοέλεγχος) έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον των γονιών και εκπαιδευτικών, μιας και πληθαίνουν καθημερινά οι αναφορές τους για «παιδιά εκτός ελέγχου». Η ανώτερη αυτή (εκτελεστική) νοητική λειτουργία αναφέρεται στην ικανότητα του μικρού παιδιού να ελέγχει τα συναισθήματά του, να αντιδρά με θετικό τρόπο στη συναλλαγή του με άλλους, να αποφεύγει αντικοινωνικές συμπεριφορές και να έχει μια αυξημένη αίσθηση αυτονομίας και πρωτοβουλίας. Ερωτήσεις όπως «πώς το ξέρεις αυτό» ή «πόσο δύσκολο σου φαίνεται» ή «πόσο βέβαιος είσαι για την απάντησή σου» ή «τι έκανες για να λύσεις αυτό το πρόβλημα» ή «γιατί αντέδρασες έτσι» βοηθούν το μικρό παιδί να περιγράψει τι συμβαίνει στο νου του, τι διαθέτει στη μνήμη του ή τι αισθάνεται, όταν κάνει κάτι.
Από αναπτυξιακή πλευρά, η αυτορρύθμιση ξεκινά με τον έλεγχο της διέγερσης και των αισθησιοκινητικών λειτουργιών τους πρώτους μήνες ζωής του βρέφους και φτάνει στην εμφάνιση της συμμόρφωσης στο τέλος της βρεφικής ηλικίας. Κατά την προσχολική ηλικία, τα (προ)νήπια αρχίζουν να χρησιμοποιούν γνωστικές στρατηγικές ελέγχου των συναισθημάτων και παρορμήσεών τους, μαθαίνουν να ενεργούν με βάση κοινωνικο-ηθικές νόρμες και σημειώνουν σημαντικά βήματα στην παρακολούθηση της σκέψης και συμπεριφοράς τους, για να εκπληρώσουν προσωπικούς στόχους και τις γύρω προσδοκίες.
Η αυτορρύθμιση θεωρείται σήμερα ως η σημαντικότερη δεξιότητα προς κατάκτηση στην προσχολική εκπαίδευση, καθώς προκαθορίζει σε μεγάλο βαθμό αφενός το επίπεδο σχολικής ετοιμότητας των μικρών παιδιών για ομαλή μετάβαση στο δημοτικό και αφετέρου προάγει τα κίνητρα για μάθηση και την περαιτέρω ακαδημαϊκή επίδοση σε μεγαλύτερες τάξεις. Η καθοδηγούμενη υποστήριξη (coaching) του δασκάλου σε περιβάλλον διερευνητικής μάθησης μπορούν να συμβάλλουν στην καλλιέργεια της ικανότητας αυτής.
Μιχαήλ Χρυσός (PhD στις Επιστήμες της Αγωγής – Εκπαιδευτική Ψυχολογία)
Επιστημονικός Σύμβουλος του Κε.Εκπ.Δεξ. «ΠΡΟΧΩΡΩ» www.prochoro.gr
